تحریک الکتریکی عملکردی یا FES یکی از مؤثرترین روش های درمانی در طب فیزیکی و توانبخشی است که به بیماران با مشکلات حرکتی کمک می کند تا دوباره توان انجام حرکات طبیعی بدن را به دست آورند. این روش در کنار فیزیوتراپی سنتی می تواند به بازسازی عملکرد عصبی، کاهش اسپاسم و افزایش قدرت عضلانی منجر شود. بیماران دچار سکته مغزی، آسیب نخاعی، ام اس یا فلج مغزی می توانند با استفاده از این روش تحت نظر پزشک متخصص، کیفیت زندگی خود را به طور چشمگیری بهبود بخشند.
این روش با استفاده از جریان های الکتریکی کنترل شده، اعصاب و عضلات خاصی را تحریک می کند تا حرکات طبیعی بدن دوباره فعال شوند. هدف از به کارگیری FES بازگرداندن توان حرکتی از دست رفته، پیشگیری از تحلیل عضلات و بهبود کیفیت زندگی بیماران است.
توانبخشی ورزشی و مزایای آن
تعریف تحریک الکتریکی عملکردی (FES)
FES روشی درمانی است که در آن با استفاده از جریان الکتریکی خفیف، عضلات فلج یا ضعیف تحریک می شوند تا به طور هماهنگ با حرکات بدن عمل کنند. این تکنیک در بیماران مبتلا به آسیب نخاعی، سکته مغزی، ام اس، فلج مغزی و سایر بیماری های عصبی کاربرد فراوان دارد.
در واقع دستگاه FES نقش سیستم عصبی را در تحریک عضلات شبیه سازی می کند تا حرکت های طبیعی مانند راه رفتن، گرفتن اشیاء یا بالا بردن اندام ها ممکن شود.
نحوه عملکرد FES
دستگاه تحریک الکتریکی عملکردی شامل الکترودهایی است که روی پوست و در نقاط خاصی از عضله قرار می گیرند. جریان الکتریکی از طریق این الکترودها به اعصاب حرکتی منتقل می شود و باعث انقباض کنترل شده عضله می گردد.
این انقباضات به بیمار کمک می کند تا حرکات ارادی خود را بازیابد و مسیرهای عصبی در مغز و نخاع دوباره فعال شوند. در واقع FES نه تنها عضله را تقویت می کند بلکه به بازآموزی سیستم عصبی نیز کمک می کند.
کاربردهای تحریک الکتریکی عملکردی در طب فیزیکی و توانبخشی
تحریک الکتریکی عملکردی در درمان بسیاری از مشکلات حرکتی و عصبی نقش دارد. در ادامه به مهم ترین کاربردهای آن اشاره می شود:
- در بیماران سکته مغزی (CVA): پس از سکته مغزی، بسیاری از بیماران دچار فلج یا ضعف اندام ها می شوند. استفاده از FES در این بیماران موجب بهبود کنترل حرکتی و هماهنگی عضلات می شود و روند توانبخشی را تسریع می کند.
- در آسیب های نخاعی: بیمارانی که به دلیل آسیب نخاعی توان حرکتی خود را از دست داده اند، با کمک FES می توانند دوباره برخی حرکات مانند راه رفتن یا نشستن را بازیابند.
- در بیماران مبتلا به ام اس (MS): تحریک الکتریکی عملکردی در بیماران مبتلا به ام اس به کاهش اسپاسم، بهبود تعادل و افزایش قدرت عضلانی کمک می کند.
- در فلج مغزی (CP): این روش برای کودکان مبتلا به فلج مغزی به کار می رود تا کنترل حرکتی بهتری پیدا کنند و هماهنگی عضلانی آنها افزایش یابد.
- در آسیب های عصب محیطی: تحریک الکتریکی باعث فعال شدن دوباره عضلاتی می شود که به دلیل قطع یا آسیب عصب دچار ضعف یا تحلیل شده اند.
- در توانبخشی بعد از جراحی یا گچ گیری: پس از عمل جراحی یا بی حرکتی طولانی، عضلات ضعیف می شوند و FES می تواند با تحریک الکتریکی به تقویت سریع تر آنها کمک کند.
مزایای استفاده از FES در درمان
استفاده از تحریک الکتریکی عملکردی در برنامه توانبخشی بیماران فواید متعددی دارد که شامل موارد زیر است:
- تقویت عضلات ضعیف و جلوگیری از آتروفی عضلانی
- افزایش جریان خون در ناحیه آسیب دیده و تسریع روند ترمیم بافت
- کاهش اسپاسم و سفتی عضلات در بیماران با اختلالات عصبی
- بهبود هماهنگی بین مغز، اعصاب و عضلات
- افزایش استقلال حرکتی بیماران در انجام فعالیت های روزمره
- کمک به بازسازی مسیرهای عصبی و تحریک پلاستیسیته مغزی
- کاهش نیاز به داروهای ضد اسپاسم و بهبود کیفیت خواب و عملکرد عمومی
تاثیر FES بر بازتوانی بیماران سکته مغزی
یکی از مهم ترین کاربردهای FES در بیماران سکته مغزی است. در این بیماران، مسیرهای عصبی که از مغز به عضلات می روند، دچار اختلال می شوند. تحریک الکتریکی عملکردی با فعال سازی عضلات فلج شده، به مغز کمک می کند مسیرهای حرکتی را مجدداً یاد بگیرد. به همین دلیل استفاده مداوم از FES می تواند باعث بازگشت تدریجی حرکات ارادی در اندام های فلج شود.
نقش FES در آسیب نخاعی
در بیماران آسیب نخاعی، ارتباط بین مغز و عضلات به دلیل قطع مسیرهای عصبی از بین می رود. FES با تحریک مستقیم اعصاب محیطی، باعث انقباض عضلات پایین دست یا پا می شود و حرکات کاربردی مانند ایستادن یا راه رفتن را ممکن می سازد. این روش در کنار فیزیوتراپی سنتی، نتایج چشمگیری در بهبود استقلال حرکتی و کاهش تحلیل عضلانی دارد.
تفاوت FES با تحریک الکتریکی معمولی (TENS)
تحریک الکتریکی عملکردی با دستگاه هایی مانند TENS تفاوت دارد. در حالی که TENS بیشتر برای کاهش درد استفاده می شود، FES با هدف بازگرداندن عملکرد حرکتی عضلات طراحی شده است. جریان الکتریکی در FES به صورت دقیق و زمان بندی شده به عضلات ارسال می شود تا حرکات طبیعی بدن تقلید شوند.
مراقبت و نکات ایمنی در استفاده از FES
استفاده از FES باید تحت نظر پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام شود. رعایت نکات ایمنی در این روش بسیار مهم است. الکترودها باید در محل مناسب و تمیز نصب شوند تا از تحریک بیش از حد پوست جلوگیری شود. شدت جریان باید بر اساس وضعیت بیمار تنظیم گردد. همچنین در بیماران دارای بیماری های قلبی یا استفاده از ضربان ساز قلب، این روش باید با احتیاط کامل انجام شود.
نقش متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در درمان با FES
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی نقش کلیدی در اجرای صحیح درمان با تحریک الکتریکی عملکردی دارد. پزشک پس از ارزیابی دقیق وضعیت بیمار، نقاط مناسب برای قرارگیری الکترودها را مشخص می کند و برنامه درمانی شخصی سازی شده ای را تدوین می نماید. همچنین میزان جریان، مدت زمان درمان و تعداد جلسات بر اساس نوع بیماری و پاسخ عضلات به درمان تنظیم می شود.
با پیشرفت فناوری های نوین پزشکی، دستگاه های FES امروزی به صورت بی سیم و قابل حمل طراحی شده اند که امکان استفاده در منزل را نیز فراهم می کنند. تحقیقات نشان داده است که استفاده مداوم از FES نه تنها عملکرد عضلات را بهبود می دهد بلکه در بازسازی مسیرهای عصبی و جلوگیری از تحلیل عضلات نقش مؤثری دارد.
پزشک متخصص درمان با تحریک الکتریکی عملکردی
دکتر علی نیرومند، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در تبریز، از پزشکان برجسته در زمینه درمان با تحریک الکتریکی عملکردی (FES) است. ایشان با استفاده از دستگاه های پیشرفته و دانش تخصصی، به بیماران مبتلا به سکته مغزی، ام اس، فلج مغزی و آسیب نخاعی کمک می کنند تا توان حرکتی خود را بازیابند.
درمان های ارائه شده توسط دکتر نیرومند با هدف تقویت عضلات، کاهش اسپاسم و بهبود عملکرد عصبی انجام می شود. برنامه درمانی برای هر بیمار به صورت شخصی سازی شده طراحی می گردد. خدمات ایشان شامل توانبخشی در کلینیک و پیگیری منظم روند بهبود بیماران است. دکتر نیرومند با تجربه بالینی گسترده، یکی از مراجع اصلی درمان های تخصصی FES در تبریز به شمار می رود.
 و تاثیر آن بر درمان){kind=link}
بدون دیدگاه